Çerkes aktivist Beslan Hagajey 25 Aralık'ta Kabardey-Balkar savcısına, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin resmi bir dili olan Kabardey diyalektinin yasal olarak korunması için önlemler alınması hakkında bir talep ile başvurdu.
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Cumhuriyet Savcısı
2. Sınıf Devlet Adalet Danışmanı;
Jarikov O. O.
Hagajey Beslan Hauzinoviç,
Kabardey-Balkarya, Çegem İlçesi, Leçinkay köyü
Saygıdeğer Oleg Olegoviç;
Rusya Federasyonu Anayasa'sının uygulanmasını denetlemesi hakkında, Rusya Federasyonu uyum ve performans yasalarının (KBC yasaları da dahil olmak üzere) geçerli olduğu topraklarda Rusya Federasyonu adına yürütmekle yetkili savcı olarak, bir dizi normlar için 25 Ekim 1991'de yürürlüğe giren 1807 sayılı "Rusya Federasyonu halklarının dilleri" Rusya Federasyonu yasasının, Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti Anayasası 76. maddesinin ve Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti 16 Ocak 1995 tarih 1 sayılı "Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti halkları dili" yasası ile ilgili bazı KBC devlet organları ve belediye yetkililerinin yapmış olduğu ihlallere dikkatinizi çekmek istiyorum.
Rusya Federasyonu Yasası'nın 3. maddesinin 2. fıkrasına göre, federasyon halklarının kendi dillerini Rusya Federasyonu Anayasası uyarınca kullanma hakkı vardır.
Bu hak, KBC Anayasasının 76. Maddesi'nde yer almaktadır. Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin topraklarının tamamında resmi dilleri Çerkesce (Kabardey diyalekti), Balkarca ve Rusça olduğu belirtmektedir.
Buna ek olarak, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Yasası'nın 2. maddesinin 1. Bölümü Çerkesce(Kabardey diyalekti) ve Balkarian dillerinin Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin devlet olma vaziyetinin sembolü olduğunu belirtmektedir. Rusya Federasyonu Yasasının 2. maddesinin 4. fıkrasında, Rusya Federasyonu halklarının dillerinin eşitliği yasalar tarafından korunmaktadır. Hiç kimse, Rusya Federasyonu mevzuatında öngörülen durumlar hariç, belirli bir dili kullanma konusunda kısıtlamalar veya ayrıcalıklar koyma hakkına sahip değildir.
RF Yasası'nın 23. maddesinin 2. fıkrası uyarınca gerekli durumlarda Rusya Federasyonu'nun coğrafi yerlerinin isimlerini yazmak ve yazma tasarımında hakları olan, yol ve diğer işaretler Rusya Federasyonu devlet dili ile Rusya Federasyonu halklarının yoğun olduğu yerleşim bölgelerindeki halkların dillerinden üretilmektedir.
KBC anayasasının19 uncu maddesine aykırı olarak, coğrafi adların oluşturulmasında devlet ve belediye organlarının organları, topografik işaretler, yazıtlar ve yol işaretlerinde esas olarak Rus ve Balkar dillerini kullanır, çünkü telaffuzlarında veya hecelemelerinde Rus ve Balkarca sesler ünsüzdür. Böylece KBC topraklarında üç devlet dilinin kullanılmasında devlet yetkililerinin Çerkesce (Kabardey diyalekti) dilini kısıtladığı, Rus ve Balkar dillerine ayrıcalıklar verdiği ortaya çıkıyor.
Yollarda ki tabelalarda Rusça nehir isimlerini tam okuyun ve Balkarca olduğunu göreceksiniz. Örneğin, "чегем" yazılı nehir adı, Balkarca'nın yanı sıra Rusça'dır. чегем yazılı tabelalarda, Kabardeyce "шэджэм" olarak belirtileni yoktur. Yollardaki bu tip tabelalarda yerleşim yeri adı olarak, örneğin "с.п. шалушка" yazılışı Balkarca'nın yanı sıra Rusça'dır. Kabardeyce olarakta köyün adının "щхьэлыкъуэ" şeklinde yazılması gerekir. Aynı şekilde bir diğer yerleşim: "лечинакай" "лэшынкъей", "баксан"- "бэхъсэн" şeklinde yazılmalı.
Bir kaç nesil önce gençlerin, ana dillerinde Kabardey köylerini, memleketlerindeki köy, nehir ve dağların adını duymaları mümkündü. Şimdi ise sadece Rusça ve Balkarca olarak söyleniyor, çünkü Kabardey-Balkar topraklarında yol işaretleri ve coğrafi isimler bu dillerde yazılmış.
Bu yaklaşım, cumhuriyet nüfusunun çoğunluğu ile ilgili olarak Kabardeylere yapılan bir ayrımcılıktır.
Ayrıca dikkatinizi gerçeğe çekmek istiyorum, KBC'nin yerleşim yerlerinde sokak isimlerini belirlerken Çerkesce (Kabardey diyalektini) bölge ve belediye makamlarınca göz ardı edilerek, Kabardey halkının ana dilini, genç neslin asimilasyonuna yardımcı olarak, bir devlet dili olarak kullanma hakkını sınırlandırıyor.
Örneğin, onlar yerel olarak "Къэбардей уэрам" veya "ЩоджэнцIыкIу" şeklinde sokak adını derdi şimdi "Кабардинскэм" veya "Шогенцуковэм" demeye başladılar. Sokaklardaki tüm isimler bu şekilde görülüyor. Devletin ve belediye makamlarının bu ayrımcı yaklaşımının Rusya Federasyonu ve KBC anayasasında belirtilen normların gereklerini yerine getirmesiyle sonuçlanacak uygulamaları sürdürmeleri olasıdır.
Bu bağlamda, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin devlet dili olarak Çerkesce (Kabardey diyalektinin) yasal olarak korunması için önlemler almanızı rica ediyorum.
Beslan Hagajey.
Natpress, 26 Aralık 2017
Çeviri: Tlepşuko Ömer Çakırer
Cherkessia.net, 29 Aralık 2017